ကုိေအာင္၊ ႐ုိးမေရဒီယုိမဂၢဇင္း
ဒီတပါတ္မွာေတာ့ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းမွာ အမ်ားဆံုးေနထိုင္ၾကတဲ့ ဒိုင္းနက္ ေခၚသကၠမလူမ်ိဳးတို႔ရဲ့ အေၾကာင္းကို တင္ဆက္ေပးမွာပါ။ သူတို႔က ဘာေၾကာင့္ ဒိုင္းနက္လို႔ ေခၚတာလဲ၊ ဘယ္လို ဘာသာစကားကို ေျပာၾကသလဲ၊ ဘယ္လိုဆင္ယင္ထံုးဖြဲ႕ၾကသလဲဆိုတာ ေျပာျပေပးမွာပါ။
သကၠမလူမ်ိဳးေတြဟာ ရခိုင္ျပည္နယ္ထဲက ေမာင္ေတာ၊ ဘူးသီးေတာင္၊ ရေသ့ေတာင္၊ ပုဏၰားကၽြန္း၊ ေက်ာက္ေတာ္၊ ေျမာက္ဦး၊ မင္းျပားနဲ႔ ခ်င္းျပည္နယ္ထဲက ပလက္ဝ ၿမိဳ႕နယ္တို႔မွာ ျပန္႔က်ဲေနထိုင္ၾကၿပီး အမ်ားစု ကေတာ့ လယ္ယာလုပ္ငန္းနဲ႔ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းျပဳၾကသူေတြျဖစ္ပါတယ္။
ကိုယ္ပိုင္ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ အႏုပညာယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ရပ္တည္ေနႏိုင္ၾကသူေတြျဖစ္ၿပီး ကုိယ့္ လူမ်ိဳး အခ်င္းခ်င္း သကၠမ လို႔ ေခၚဆိုၾကေပမယ့္ တျခားတိုင္းရင္းသားေတြကေတာ့ သူတို႔ကို ဒိုင္းနက္ လို႔ သိရွိၾကပါတယ္။ တႏိုင္ငံလံုးမွာ သကၠမ တိုင္းရင္းသား လူဦးေရစုစုေပါင္းက သံုးေသာင္းခန္႔ပဲ ရွိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။
“ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကိုယ့္အခ်င္းခ်င္းဆိုရင္ေတာ့ သကၠမလို႔ေခၚတယ္။ သကၠမရဲ့ အဓိပၸါယ္က သက် (သက္က် လို႔ဖတ္ပါ) ဆိုတာ ပါဠိစကားျဖစ္ပါတယ္။ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္တဲ့လူ လို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ သကၠမ၊ ဆမ္ဂ္မ၊ ဆကၠမ အဲ့လိုေျပာၾကပါတယ္။”
အခုလို ေျပာျပသြားတာက ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕နယ္ နန္းက်ားေက်းရြာက အၿငိမ္းစား မူလတန္းေက်ာင္းအုပ္ ဆရာႀကီး ဦးထြန္းလွေအာင္ပါ။ ဒိုင္းနက္လို႔ အမည္တြင္ေနခဲ့တာကေတာ့ သမိုင္းအေထာက္အထားေတြအရ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းထီးလက္ထက္ အေရွ႕သက္လို႔ေခၚတဲ့ သကၠမတို႔ရဲ့ မစၥဂီရိေဒသကို သိမ္းယူၿပီးတဲ့ေနာက္ သကၠမလူမ်ိဳးေတြကို အမ္း ဒါးလက္ဘက္မွာ နယ္စားေပးၿပီး အနက္ေရာင္ဒိုင္းကိုအခြန္ေပးေဆာင္ေစခဲ့ရာက ဒိုင္းနက္ လို႔ေခၚၾကသလို ေနာက္တမ်ိဳး ဒိုင္းလက္နက္ကို ကၽြမ္းက်င္တဲ့သူေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒိုင္းနက္ လို႔ ေခၚေဝၚသံုးစဲြခဲ့တာကစၿပီး ဒိုင္းနက္လို႔ အမည္တြင္လာခဲ့တာလို႔ဆိုပါတယ္။
“ဒိုင္းအခြန္က ဘယ္လိုလဲဆုိေတာ့ အနက္ေရာင္ပါ။ ဒိုင္းနက္ေငြခြန္ဖြဲ႕ၿပီး ဘုရင္မင္းထီးကို ဆက္သ ရတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ရခိုင္သူ ရခိုင္သားေတြက ကၽြန္ေတာ္တို႔ အေရွ႕သက္လို႔ေခၚတဲ့ လူမ်ိဳးေတြကို ဒိုင္းနက္ေခၚရာကေနလို႔ ဒိုင္းနက္အျဖစ္ ဆင္းသက္လာတယ္၊ အမည္ရလာတယ္လို႔ သိရပါတယ္။”
သူတို႔ေတြရဲ့ ဘာသာစကား၊ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံေတြ ဘယ္လိုရွိလဲ၊ သူတို႔ရဲ့ အမ်ိဳးသား ဝတ္စံုေတြက ဘယ္လိုပံုစံလဲ၊ စတဲ့အေၾကာင္းအရာေတြကို သိရွိရဖို႔ကို ဘူးသီးေတာင္နဲ႔ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕နယ္ထဲမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ သကၠမ တိုင္းရင္းသားေတြကို ေတြ႔ဆံုၿပီး ေလ့လာတင္ျပေပးပါမယ္။
ဆရာႀကီးဦးထြန္းလွေအာင္က သကၠမတို႔ရဲ့ ဘာသာစကားဟာ အင္ဒိုဥေရာပ အုပ္စုမွာပါဝင္ၿပိး မဂဓဘာသာ၊ တနည္း ပါဠိဘာသာစကားကို ေျပာဆိုၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သကၠမလူမ်ိဳးတို႔ဟာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံထဲက ရမ္ဂါမတီ စစ္တေကာင္းေတာင္တန္းေဒသ၊ အိႏၵိယႏိုင္ငံထဲက ၾသရာနတ်ာပရာေဒ့ရွ္၊ ႀတိပူရနဲ႔ မီဇူရမ္ ေဒသေတြမွာလဲ ေနထိုင္ၾကၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံက သကၠမေတြနဲ႔ ကူးလူးဆက္ဆံမႈ ရွိသလို ေျပာဆိုတဲ့ဘာသာ စကားအသံ အနည္းငယ္ ကြဲလြဲေပမယ့္ အတူတူပဲ ျဖစ္တယ္လို႔ ရွင္းျပပါတယ္။
“ေလသံ ကြဲတယ္ဆိုတာ ျမန္မာမွာ ေနတဲ့သူေတြက ျမန္မာအသံနဲနဲ ေရာတယ္။ ဘဂၤလားမွာ က်ေတာ့ ဘဂၤလားအသံနဲနဲ ေရာတယ္။ အိႏၵိယမွာေတာ့ ဟိႏၵဴစတန္နီနဲ႔ အိုရဒူအသံ နဲနဲ ေရာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မူရင္း စကားလံုးေတြ၊ ေဝါဟာရေတြကေတာ့ အားလံုး အတူတူပါပဲ။ အျပန္အလွန္ေျပာလို႔ ဆိုလို႔လဲ ရပါတယ္။ မႏွစ္ကေတာင္ အိႏၵိယ ႀတိပူရက ဘုန္းႀကီးေတြ ေရာက္လာေသးတယ္။ သူတို႔ေရာက္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔နဲ႔ အျပန္အလွန္ အမ်ားႀကီး ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ဘာသာစကား လံုးဝတူေနလို႔ ေျပာလို႔ရတဲ့သေဘာပါ။”
သူတို႔ရဲ့ ဝတ္စားဆင္ယင္မႈမွာေတာ့ အမ်ိဳးသားေတြက အျဖဴေရာင္ကိုပဲ ဝတ္ဆင္ၾကၿပီး ေခါင္းေပါင္းအျဖဴကို ဘယ္ဘက္အစခ်၊ အက်ႌအျဖဴနဲ႔ ပုဆိုးအျဖဴကို ခါးေတာင္းႀကိဳက္ပံုစံ ဝတ္ဆင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ဒီဝတ္စံုကို အခမ္းအနားေတြရွိတဲ့အခါမွပဲ ဝတ္ၾကပါေတာ့တယ္။ အျဖဴသက္သက္ မဟုတ္ေတာ့ပဲ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ့ အဆင္အေသြးနဲ႔ လိုက္ဖက္ေအာင္ ဆင္တူပန္းကြက္ေဖာ္ၿပီး ဂ်ာကင္ အက်ႌပံုစံမိ်ဳး ခ်ဳပ္လုပ္ ဝတ္ဆင္လာၾကတာလဲ ရွိပါတယ္။ ဆရာဦးထြန္းလွေအာင္ကလည္း အျဖဴကိုပဲ ေယာက်ာ္းေတြ ဝတ္တယ္လို႔ သိရခဲ့ေပမယ့္ ႐ိုးရာဝတ္စံုေတြ ေပ်ာက္ကြယ္လာသလို အေထာက္အထား မွတ္တမ္းေတြ မရႏိုင္တဲ့အတြက္ အျဖဴဝတ္စံုအျပင္ တျခားအဆင္ေတြလဲ ရွိႏုိင္တယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။
“တျခားဟာေတြလဲ ရွိခ်င္ရွိမွာပါ။ ရခိုင္လူမ်ိဳးေတြမွာ အကြက္ေတြဆင္ၾကသလို ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာလည္း သူ႔အရြယ္နဲ႔သူ ရွိမွာပါ။ ေနရာတိုင္းမွာ အျဖဴဝတ္မယ္ေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ လူႀကီးသူမေတြဝတ္တာကေတာ့ အျဖဴပါပဲ။ ဆယ့္ေျခာက္ႏွစ္သားေလာက္ကေတာ့ အျဖဴဝတ္မယ့္အရြယ္ေတာ့ မဟုတ္ေသးဘူး။ အျဖဴဆိုတာက တကယ့္သူေတာ္စင္ေတြပဲ ဝတ္တဲ့အဝတ္အစားေလ။”
အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ ရင္ကပ္အက်ႌ၊ အေပၚ႐ံုပုဝါနဲ႔ ထဘီကို ဝတ္ဆင္ၾကပါတယ္။
“အက်ႌကိုေတာ့ ဆာလံုမ္ ေခၚတယ္၊ ရင္စည္းကို ခါဒီ၊ ထဘီကို ပီ(န္)နီ၊ ပုဆိုးကို ဒူးတီ လို႔ ေခၚပါတယ္။”
အသက္ ၁၇ ႏွစ္အရြယ္ ေငြခိုင္ျဖဴကေတာ့ ရြာမွာပြဲလမ္းသဘင္ရွိတဲ့အခါမွ ႐ိုးရာဝတ္စံုေလးေတြ ဝတ္ခြင့္ရတဲ့ အတြက္ ေပ်ာ္ရႊင္ရတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
“ကိုယ့္႐ိုးရာဝတ္စံုကို ဝတ္ရရင္ေပ်ာ္ပါတယ္။ က်က္သေရရွိတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ရွင္ျပဳပြဲတို႔၊ သႀကၤန္ပြဲတို႔၊ သီတင္းကၽြတ္ပြဲတို႔ဆိုရင္ေတာ့ ဝတ္ၾကပါတယ္။ အၿမဲတမ္းေတာ့ မဝတ္ျဖစ္ဘူး။”
ထဘီကိုေတာ့ ဒူးဆစ္နားမွာ အရစ္ေတြနဲ႔ အဆင္ကို ခြဲျခားၿပီး အသက္အရြယ္အလိုက္ သတ္မွတ္တဲ့ အဆင္ကုိ ဝတ္ဆင္ရပါတယ္။ မိန္းကေလးေတြ ထဘီစၿပီး ဝတ္ရတဲ့အရြယ္ကစလို႔ အရစ္သံုးခုပါတဲ့ထဘီကို ဝတ္ရၿပီး အိမ္ေထာင္ျပဳတဲ့အခ်ိန္ဆိုရင္ အရစ္ငါးခုပါတဲ့ ထဘီကို ဝတ္ရပါတယ္။ အရစ္ ခုနစ္ခုနဲ႔ ထဘီကေတာ့ အသက္ႀကီးတဲ့ အဖြားအရြယ္ေတြ ဝတ္ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အရစ္ေတြကို သတ္မွတ္တာကေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ ယဥ္ေက်းမႈကို အေျခခံၿပီး ရတနာသံုးပါး၊ ငါးပါးသီလနဲ႔ သူေတာ္ေကာင္းတရား ခုနစ္ပါးကို အေလးထား ေစာင့္ထိန္းႏိုင္ဖို႔အတြက္ ရည္ရြယ္တယ္လို႔ ဦးထြန္းလွေအာင္က ရွင္းျပပါတယ္။
“အိမ္ေထာင္ ဃရာဝါသ က်တဲ့အခါ ငါးရစ္ ဝတ္ရပါတယ္။ အိမ္ေထာင္က်သြားတဲ့အတြက္ ကာေမသု မိစၧာစာရကံ မထိုက္ရေအာင္ ငါးပါးသီလလံုရမယ္ဆိုတဲ့ အဓိ႒ာန္နဲ႔ ဝတ္တာပါ။ ဒါေပမယ့္ အခု ကုိယ့္ထဘီေတြ ပုဆိုးေတြ မရွိတဲ့အခါ ဝတ္ခ်င္သလို ဝတ္ေနၾကေတာ့တာေပါ့။”
မသန္းသန္းမိုးက ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္ ေလာင္းေခ်ာင္းရြာမွာ ေနထုိင္သူပါ။ သူက ႐ိုးရာဝတ္စံုေတြ ႏွစ္သက္လို႔ စုေဆာင္းထားၿပီး အခါအခြင့္သင့္တိုင္း ဝတ္ဆင္ေလ့ရွိပါတယ္။ သကၠမ အမ်ိဳးသမီးေတြက အနက္ေရာင္၊ အနီေရာင္ကို အေျခခံတဲ့ ျခည္ထည္ဝတ္စံုေတြကို ဝတ္ၾကပါတယ္။ သူကေတာ့ ႐ိုးရာအဆင္ေတြကို အေျခခံၿပီး ေခတ္ကာလအေလွ်ာက္ ေပၚလာတဲ့ ဝတ္စံုေတြကို ႏွစ္သက္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
“တျခားလူမ်ိဳးေတြက ထဘီကိုခ်ဳပ္ၿပီးေတာ့ ဝတ္တယ္။ ကၽြန္မတို႔ကေတာ့ မခ်ဳပ္ဘူး။ ျခံဳလႊာကို ထဘီအေနန႔ဲ ဝတ္တယ္။ ကိုယ္ဝတ္ခ်င္တဲ့ အက်ႌဝတ္လို႔ရတယ္။ တံဘက္ကို ၿခံဳရတာေပါ့။ တံဘက္ၿခံဳတာလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ စလြယ္လိုၿခံဳမလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ရင္စည္းမလားေပါ့။ ရခိုင္ျပည္နယ္အေနအထားနဲ႔ဆိုေတာ့ အက်ႌကို ခါးေပၚေအာင္ေတာ့ မဝတ္ၾကဘူး။ အက်ႌရွည္ေလးေတြ လက္ရွည္ေတြ ဝတ္ၾကတာေပါ့။”
ေမာင္လွေရႊက အေဝးသင္တကၠသိုလ္ ဒုတိယႏွစ္တက္ေနတဲ့ ေက်ာင္းသားတေယာက္ျဖစ္ၿပီး နန္းက်ားရြာမွာ ေနပါတယ္။ ႐ိုးရာဝတ္စံုေလးေတြ ဝတ္ခ်င္ေပမယ့္ သူ႔အတြက္ေတာ့ အခက္အခဲျဖစ္ေနရပါတယ္။ အဓိက အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ရွိတဲ့ဝတ္စံုနဲ႔ လူဦးေရမမွ်တဲ့အတြက္ မဝတ္ႏိုင္ပဲ ျဖစ္ေနရတာလို႔ ဆိုပါတယ္။
“ဒီမွာက်ေတာ့ တရြာကို ဝတ္စံုက ေယာက်ာ္းေလး ငါးစံု မိန္းကေလးငါးစံု အဲ့ေလာက္ပဲရွိတယ္။ ယကၠန္းတို႔ ဘာတို႔ မရွိေတာ့ဘူး ေပ်ာက္သြားၿပီဆိုေတာ့ အဲ့လို ထုတ္မယ့္လူလဲ မရွိေတာ့ဘူး။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္တို႔ အိႏၵိယတို႔ သူတို႔ဆီက အလႉခံလို႔ ရထားတယ္။ တတ္ႏိုင္ရင္ ဝယ္ထားတာလဲ ရွိတယ္။ မဝတ္ျဖစ္တာကေတာ့ ဝတ္စံုမလံုေလာက္လို႔ပါ။”
တကယ္လဲ ဒီလိုဝတ္စံုတစံုရဖို႔ သိပ္မလြယ္ပါဘူး။ ကိုယ္ပိုင္ဝယ္ယူထားခ်င္သူေတြကေတာ့ ေငြေၾကး အေျမာက္အမ်ား သံုးစြဲရတဲ့အတြက္ ဝတ္စံုအျပည့္အစံု ဝယ္ယူႏိုင္သူကလဲ နည္းပါးလြန္းေနပါေသးတယ္။ စစ္ေတြ တကၠသိုလ္မွာ ပညာသင္ေနတဲ့ ေက်ာင္းသား ညီညီထြန္းက ဝတ္စံုတစံုရဲ့ တန္ဖိုးကို အခုလိုေျပာပါတယ္။
“ေယာက်ာ္းေလးဝတ္တဲ့ ဂ်ာကင္ (အျပင္စြပ္) တထည္ကို သံုးေသာင္းခြဲက ငါးေသာင္းေလာက္ ရွိတယ္။ ျခည္သားေကာင္းရင္ ေကာင္းသေလာက္ေပါ့။ အမ်ိဳးသမီး ထဘီတတည္ကို သံုးေသာင္း၊ တံဘက္တထည္ကို ေလးေသာင္း၊ သံုးေသာင္းခြဲ၊ ေနာက္ၿပီး ေငြသားေတြလဲ ပါမယ္ဆိုရင္ အကုန္ တသိန္းေက်ာ္ေလာက္ ေပါက္မယ္။”
သကၠမ အမ်ိဳးသမီးေတြက ေငြသားကိုပဲ အဆင္တန္ဆာအျဖစ္ သံုးစြဲၾကၿပီး ေငြဘယက္၊ ေငြခါးစည္းႀကိဳး၊ လက္ေကာက္နဲ႔ ေျခက်င္းေတြကို ဆင္ယင္ေလ့ရွိပါတယ္။ ေရႊကိုေတာ့ ဘာသာေရးအရ အထြဋ္တျမတ္ သံုးစြဲ ၾကတာျဖစ္လို႔ ကိုယ္ခႏၶာမွာ အလွဆင္ပစၥည္းအေနနဲ႔ မသံုးၾကဘူးလို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ ဒီေခတ္မွာေတာ့ ေငြသား အဆင္တန္ဆာေတြ မရႏိုင္ေတာ့သလို တန္ဖိုးလဲ ျမင့္လာတာေၾကာင့္ ဆင္ယင္ႏိုင္တာမရွိေတာ့ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕ ကေတာ့ ေငြသားေစ်းႏႈန္းျမင့္လာတဲ့အတြက္ အဆင္တန္ဆာေတြကို ေရာင္းခ်လိုက္ၾကတာေၾကာင့္ ေပ်ာက္ကြယ္သလို ျဖစ္လာေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အမ်ိဳးသမီးတိုင္းမွာ ေငြသား လက္ေကာက္ ေတြေတာ့ ဝတ္ဆင္ေနၾကပါေသးတယ္။ နန္းက်ားရြာမွာေနတဲ့ ၅၁ ႏွစ္အရြယ္ ေဒၚသိန္းဇံျဖဴက သူတို႔ ငယ္စဥ္က သံုးစြဲခဲ့ဖူးတဲ့ ေငြသား အဆင္တန္ဆာေတြကို အခုလိုေျပာျပပါတယ္။
“ေငြသား ဒဂၤါးျပားကို ကိုင္းတတ္ၿပီးဆြဲပါတယ္။ ခါးစည္းႀကိဳး တစ္ပင္ကို ငါးဆယ္သား၊ ဆြဲႀကိဳးတစ္ပင္ဆို ဆယ့္တစ္က်ပ္၊ ဒီဘက္က ငါးက်ပ္၊ ဒီဘက္ကငါးက်ပ္၊ အတြဲက တက်ပ္၊ အဲ့လိုလည္မွာဆြဲတယ္၊ ကၽြန္မတို႔မွာ ေငြသားကို ဟိုးအစဥ္အဆက္ကတည္းက ဝတ္လာၾကတာပါ။ ေရႊထက္ ေငြကို အသံုးျပဳပါတယ္။ ေငြကို အေလးထားၿပီး သံုးၾကပါတယ္။”
မူလဝတ္စံု အဆင္တန္ဆာေတြ ရွားပါးေပ်ာက္ကြယ္လာေနေပမယ့္ ႐ိုးရာဝတ္စံု အဆင္တန္ဆာေတြကို ေခတ္ကာလနဲ႔အညီ ဖန္တီးဝတ္ဆင္ႏိုင္ဖို႔ စိတ္ကူးေတြကေတာ့ ရွိေနၾကပါတယ္။ သန္းသန္းမိုးက သူ႔ စိတ္ကူးထဲက ဝတ္စံုေလးကို အခုလိုေျပာပါတယ္။
“ေႏြရာသီဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာရွိတယ္။ ခါးတိုအက်ႌေလးေတြ၊ ခ်က္ေပၚေပၚေလးနဲ႔၊ တံဘက္ ကေလးကို ဘယ္ဘက္အျခမ္းမွာ ၿခံဳၿပီးေတာ့ အဲလိုမ်ိဳး လုပ္တာ ယဥ္ေက်းတယ္။ ေႏြရာသီအခါလဲ ေလဝင္ ေလထြက္ ရွိတဲ့ပံုစံမ်ိဳးေပါ့ အဲ့လိုဝတ္ခ်င္တယ္။ အဲ့လိုဝတ္ရတာ အရမ္းႀကိဳက္တယ္။”
ဒါေပမယ့္ ေမာင္လွေရႊနဲ႔ ညီညီထြန္းတို႔ကေတာ့ သန္းသန္းမိုးနဲ႔ မတူတဲ့အျမင္ရွိေပမယ့္ အားလံုးကေတာ့ သကၠမ လူမ်ိဳးေတြ တန္းတူအသိအမွတ္ျပဳခံရဖို႔၊ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံေတြ တိုးတက္ဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ေနၾကပါတယ္။
1,171 total views, 1 views today